تولید جهانی مولیبدن: بازیگران اصلی و روندهای بازار - هانیه کریمی (فروآلیاژها، مواد کربنی و کمکی)

تولید جهانی مولیبدن در سال ۲۰۲۴ همچنان در حال تحول است و این روند تحت‌تأثیر تقاضای صنعتی و عوامل ژئوپلیتیکی قرار دارد. چین همچنان بازیگر اصلی این بازار محسوب می‌شود و با تولید تقریبی ۱۱۰ هزار تن (MT) مولیبدن، حدود ۴۵ درصد از کل تولید جهان را در اختیار دارد. تولیدکنندگان ثانویه مانند پرو (۴۱ هزار تن) و شیلی (۳۸ هزار تن) نیز جایگاه خود را تثبیت کرده‌اند.

ایالات متحده با ۳۳ هزار تن و مکزیک با ۱۷ هزار تن در رده‌های بعدی قرار دارند و کشورهایی نظیر ارمنستان و قزاقستان نیز به‌عنوان تولیدکنندگان نوظهور مطرح شده‌اند. افزایش ۶ درصدی تولید جهانی نسبت به سال گذشته، اهمیت استراتژیک این فلز در آلیاژهای مقاوم، زیرساخت‌های انرژی و کاربردهای صنعتی را نشان می‌دهد.

مولیبدن چیست و چرا اهمیت دارد؟

کاربردهای استراتژیک مولیبدن

ویژگی‌های منحصربه‌فرد مولیبدن مانند نقطه ذوب بالا (۲۶۲۳ درجه سانتی‌گراد)، مقاومت در برابر خوردگی و افزایش استحکام، آن را به عنصر حیاتی در تولید آلیاژهای پیشرفته فولادی تبدیل کرده است. این آلیاژها در ساخت آسمان‌خراش‌ها، قطعات هوافضا و اجزای خودروهایی که تحت فشار و دمای بالا قرار می‌گیرند، کاربرد دارند. در صنایع پالایش نفت، کاتالیست‌های پایه مولیبدن به حذف کارآمد گوگرد کمک می‌کنند و از انتشار آلاینده‌های زیست‌محیطی می‌کاهند. همچنین استفاده از مولیبدن در نیروگاه‌های هسته‌ای و سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر، گستره کاربرد آن را نشان می‌دهد.

نقش مولیبدن در اقتصاد مدرن

بیش از ۷۵ درصد مصرف جهانی مولیبدن به تولید فولاد اختصاص دارد. این فلز نقشی کلیدی در توسعه زیرساخت‌ها ایفا می‌کند؛ از شافت‌های توربین‌های بادی گرفته تا سازه‌های پشتیبان صفحات خورشیدی. صنایع دفاعی نیز از مولیبدن در زره‌پوش‌ها و سیستم‌های موشکی استفاده می‌کنند. ترکیب کاربرد صنعتی و استراتژیک باعث شده مولیبدن به یکی از ستون‌های اصلی تولید مدرن تبدیل شود.

چه کشورهایی پیشتاز تولید مولیبدن در سال ۲۰۲۴ هستند؟

چین: تولیدکننده برتر جهانی

تولید ۱۱۰ هزار تنی چین در سال ۲۰۲۴ بیانگر تسلط این کشور بر ۴۵ درصد بازار جهانی است. معادن بزرگ در استان‌های لیائونینگ و هنان با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین استخراج فعالیت می‌کنند، هرچند محدودیت‌های زیست‌محیطی و سیاست‌های ملی‌گرایانه منابع، چالش‌های بلندمدتی محسوب می‌شوند. شرکت‌های دولتی مانند China Molybdenum Co. تولید و فرآوری این فلز را به‌صورت یکپارچه مدیریت می‌کنند.

تولیدکنندگان ثانویه بزرگ

پرو: معدن Cerro Verde با ذخایر پورفیری مس-مولیبدن، ۴۱ هزار تن تولید دارد.
شیلی: معادن Collahuasi و Los Pelambres حدود ۳۸ هزار تن تولید می‌کنند که بخش عمده‌ای از آن به‌صورت محصول جانبی استخراج مس به دست می‌آید.
ایالات متحده: معدن Climax در کلرادو تحت مدیریت شرکت Freeport-McMoRan، ۳۳ هزار تن تولید دارد.
مکزیک: معدن Buenavista حدود ۱۷ هزار تن تولید به بازار عرضه می‌کند.

تولیدکنندگان کوچک و نوظهور

ارمنستان: مجتمع Zangezur Copper-Molybdenum سالانه ۷ هزار تن تولید دارد و برای اقتصاد این کشور حیاتی است.
قزاقستان: منطقه شرق قزاقستان با معدن Kounrad تولید خود را به ۵ هزار تن افزایش داده است.
مغولستان: معدن Erdenet با وجود چالش‌های لجستیکی، ۴ هزار تن به زنجیره تأمین جهانی اضافه می‌کند.

روند تغییرات تولید جهانی مولیبدن

رشد تولید

افزایش ۶ درصدی تولید در سال ۲۰۲۴ نتیجه سرمایه‌گذاری‌های توسعه ظرفیت به‌ویژه در چین و پرو است. تولید شیلی به‌دلیل رشد قیمت مس ۸ درصد افزایش یافت و انگیزه بازیافت مولیبدن از معادن مس بیشتر شد. در ایالات متحده نیز سیاست‌های زیرساختی دولت موجب رشد ۴ درصدی تولید شد.

پویایی بازار و عوامل تأمین

تنش‌های ژئوپلیتیکی مانند محدودیت‌های صادراتی در ارمنستان و ازبکستان، آسیب‌پذیری زنجیره تأمین را نشان می‌دهد. بیش از ۶۰ درصد ذخایر مولیبدن در قاره آمریکا و چین متمرکز است، بنابراین تنوع‌بخشی به منابع اهمیت دارد. سیاست‌های تجاری، استخراج داخلی را در بسیاری کشورها تقویت کرده اما مخالفت‌های زیست‌محیطی همچنان وجود دارد.

چه عواملی تقاضا برای مولیبدن را هدایت می‌کند؟

کاربردهای صنعتی و عوامل تقاضا

صنعت فولاد ۸۰ درصد مولیبدن تولیدی را مصرف می‌کند؛ لوله‌های خطوط انتقال و تانکرهای LNG بیشترین تقاضا را دارند.
رشد صنعت هوافضا به‌ویژه در آسیا، نیاز به آلیاژهای غنی از مولیبدن را سالانه ۱۵ درصد افزایش می‌دهد.
پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر مانند مزارع بادی دریایی پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ مصرف مولیبدن را دو برابر کنند.

چشم‌انداز تقاضای آینده

شهرنشینی در هند و آسیای جنوب شرقی می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ تقاضای مرتبط با ساخت‌وساز را ۲۵ درصد افزایش دهد.
باتری‌های خودروهای برقی و الکترولایزرهای هیدروژنی از کاربردهای نوظهور هستند که ممکن است سالانه ۲۰ هزار تن به تقاضا بیفزایند.

Molybdenum Molybdenite تولید جهانی مولیبدن

استخراج و فرآوری مولیبدن چگونه انجام می‌شود؟

روش‌های استخراج

در معادن اولیه مولیبدن از روش block-caving در عمق بیش از ۱۰۰۰ متر استفاده می‌شود. در معادن مس، مولیبدن به‌عنوان محصول جانبی از طریق فلوتاسیون کف استخراج می‌شود. به‌عنوان مثال معدن Escondida شیلی سالانه ۱۰ هزار تن مولیبدن از سنگ مس با عیار ۰.۰۳ درصد به دست می‌آورد.

فرآوری و پالایش

کنسانتره مولیبدنیت (MoS₂) در مرحله roasting به اکسید فنی (MoO₃) تبدیل می‌شود و سپس برای تولید فرو مولیبدن یا آمونیوم دی‌مولیبدات استفاده می‌گردد. در چین، شرکت Jinzhou New China Dragon با استفاده از روش fluidized-bed roasting به خلوص ۹۸ درصد دست یافته است.

ملاحظات زیست‌محیطی

استخراج مولیبدن با مصرف بالای آب همراه است؛ بین ۲۰ تا ۴۰ مترمکعب برای هر تن سنگ معدن. مدیریت باطله‌ها، به‌ویژه در مناطق خشک مانند صحرای آتاکامای شیلی، چالش بزرگی محسوب می‌شود. برخی شرکت‌ها با اجرای سیستم‌های بازیافت آب، مصرف آب تازه را تا ۶۵ درصد کاهش داده‌اند.
زهکشی اسیدی سنگ‌ها نیز از معضلات دیگر است که با استفاده از لایه‌های ژئوممبران و خنثی‌سازی کنترل می‌شود. در مرحله بازسازی محیط، از گیاهان فلز-اندوز برای بازگرداندن پوشش گیاهی استفاده می‌گردد.

پرسش‌های متداول درباره تولید جهانی مولیبدن

بزرگ‌ترین ذخایر مولیبدن در کدام کشورهاست؟
ایالات متحده با ۵.۴ میلیون تن، شیلی با ۲.۵ میلیون تن و چین با ۲.۳ میلیون تن بیشترین ذخایر را دارند.
تأثیر قیمت بر تولید چگونه است؟
در سال ۲۰۲۴ قیمت مولیبدن بین ۳۰ تا ۴۵ دلار به ازای هر کیلوگرم نوسان داشت. هزینه سربه‌سر تولید از ۱۸ دلار در چین تا ۲۵ دلار در آمریکا متغیر است.
نقش بازیافت چیست؟
حدود ۲۵ درصد عرضه جهانی مولیبدن از بازیافت به دست می‌آید؛ عمدتاً از کاتالیست‌های مصرف‌شده و قراضه فولاد. اروپا با نرخ بازیافت ۳۵ درصد پیشتاز است، در حالی که در اقتصادهای در حال توسعه این رقم حدود ۱۵ درصد است.
عوامل ژئوپلیتیکی چه اثری دارند؟
تنش‌های تجاری می‌توانند دسترسی به مولیبدن را محدود کنند. به همین دلیل بسیاری از صنایع وابسته، ذخایری معادل ۳ تا ۶ ماه مصرف خود نگهداری می‌کنند.

جمع‌بندی: آینده تولید جهانی مولیبدن

چشم‌انداز بازار

پیش‌بینی می‌شود تولید سالانه تا سال ۲۰۳۰ به ۳۵۰ هزار تن برسد که عمدتاً ناشی از نیازهای گذار انرژی است. ابتکارات بازیافت می‌توانند ۴۰ درصد تأمین را پوشش دهند.

پیامدهای استراتژیک

تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین خارج از چین یک ضرورت است و کشورهایی مانند کانادا و قزاقستان ظرفیت توسعه دارند. سیاست‌گذاران باید میان تقاضای صنعتی و ملاحظات زیست‌محیطی تعادل برقرار کنند.

اگر علاقه‌مند به تحلیل‌های تخصصی در حوزه فولاد و مواد اولیه هستید، پیشنهاد می‌کنیم مطالب اخیر وب‌سایت خانم مهندس هانیه کریمی را مطالعه کنید: